Indianie Anasazi osiedlali się początkowo na brzegach rzek.
Opuścili te osady by przenieść się bliżej urwisk skalnych, gdzie zaczęli budować swoje monumentalne skalne miasta.

Za największe z nich uważane są miasta Pueblo Bonito (~900 r n.e.) w kanionie Chaco i Puebla w rejonie Mesa Verde. Około roku 1300 kultura wygasa w zagadkowy sposób. Są różne teorie, które próbują wytłumaczyć to zniknięcie. Od najazdu innych szczepów Apaczów czy Navaho, po te mówiące o długotrwałej suszy. Indianie Anasazi w historii Ameryki Północnej w powszechnej świadomości stanowią lud zagadkowy i fantastyczny, ale też posiadającym szeroką wiedzę i umiejętności, których możemy się tylko domyślić studiując bliżej pozostałości ich siedzib. Starość w wielu kulturach jest synonimem mądrości, więc i sama nazwa Starzy Ludzie – jest podkreśleniem uznania ich mądrości. W Pueblo Bonito domostwa ustawione są zgodnie z cyklami słońca i księżyca. W Kanionie Chaco znajduje się wiele petroglifów pozwalających na zrozumienie ich szerokiej wiedzy astronomicznej. Wiedza Anasazi staje się spadkiem wszystkich kultur indiańskich objętych wspólną nazwą Indianie Pueblo (hiszp.. Pueblo – wioska).
Do dziś kultury te są wciąż obecne w Ameryce Północnej. Najbardziej znane to szczepy Zuni i Hopi. Według spisu ludności z 2010 w Ameryce żyje 18 327 Hopi.

Hopi żyją obecnie w rezerwacie, który jest częścią rezerwatu Indian Navaho (sic!), czyli tych, którzy ich poprzedników nazywali „Przodkami naszych wrogów”. Trudno sobie wyobrazić, żeby dwa narody niedarzące się sympatią same z siebie zechciały zamieszkać na wspólnej ziemi. Stało się tak z powodu XIX wiecznej polityki Stanów Zjednoczonych, mającej na celu pełną asymilację rdzennych kultur amerykańskich z kultura europejską. Indian, również Hopi, zmuszano do oddawania dzieci do specjalnych szkół, gdzie uczono je angielskiego i zapominania o ich własnej tradycji. Dzieci kształcone były w duchu porzucania własnej identyfikacji rodowej by stać się pełnowartościowymi euro-amerykanami. Obcinano im włosy, ubierano na europejską modłę, nadawano anglosaskie imiona. Chłopcy uczyli się stolarstwa, dziewczynki „cywilizowanego” gotowania. W szkołach tych nawracano je również na euroamerykańskie religie -> cytat str. 138 o YMCA. W ostatnich latach pojawiły się próby odrodzenia rdzennej kultury Hopi, która niestety w większości pozostała już tylko jako folklor będący atrakcja turystyczną.

Filozofia Hopi

Hopi to skrót od Hopituh Shi-nu-mu (co znaczy: Pokojowi Ludzie, Ci Którzy Zachowują Się Odpowiednio, Ci Którzy Są Cywilizowani, Uprzejmi). Hopi jest pojęciem bardzo głębokim, zakorzenionym w kulturze, duchowości, a przejawia się, jako postawa moralna czy etyczna. Być Hopi to dążyć do postawy, która świadczy o całkowitej czci i szacunku do wszystkich rzeczy, to żyć w zgodzie z nimi i w zgodzie z prawami nadanymi przez Maasaw stwórcę i opiekuna ziemi. Indiańskie kultury nigdy nie oddzielały nauki od religii. By żyć z poszanowaniem praw natury, trzeba je poznać. Ten głęboki szacunek kazał im wykorzystywać wiedzę nie tylko przy uprawie roli czy zdobywaniu pożywienia, ale równocześnie ta sama wiedza wykorzystywana była podczas rożnych ceremonii religijnych. Obserwacje słońca, księżyca i gwiazd pozwalały na ustalenie odpowiednich dni świątecznych, a równocześnie pomagały dobrze zaplanować siew czy zbiory. Poznanie reguł natury pozwalało na dostosowanie się do jej rytmu i na mądre korzystanie z tego, co im przynosi, na wykorzystywanie sprzyjających okoliczności bez zbędnego wysiłku wymaganego by nagiąć je do swoich tzw. potrzeb.
Hopi starali się korzystać z natury tak by jej nie zmieniać „przemocą”, ale by cieszyć się z tego, co im wyższe jej prawa przynoszą. Wszystkie z ich codziennych czynności nie były tylko rutynową pracą, ale czynem świątecznym/sakralnym, który napełniał ich serce świadomością istnienia Jednego Życia, tętniącego we wszystkim. Starali się swój wewnętrzny rytm połączyć z rytmem przyrody i żyć zgodnie z nim. Byli przeświadczeni o tym, że świadome postępowanie wg tego prawa przyniesie im powodzenie w pracy i szczęście w życiu każdego z nich z osobna i jako wspólnoty.

„Matka Kukurydza karmiła was, jak od zawsze karmiła plemię Hopiów, od czasu, gdy nie byli więksi niż palec. Matka Kukurydza jest obietnicą pożywienia i życia. Mielę ją z wdzięczności za nasz urodzaj, bez poczucia niższości, że musiałem ciężko pracować. Gdy klęczę przy żarnach, skłaniam głowę w modlitwie i dziękuję potężnym siłom za to, co mi ofiarowały. Dostałem wiele, chcę z wdzięczności wiele dać… człowiek zawsze musi dać coś za to, co dostaje” („Nieskończony krąg”)

To jest filozofia Hopi. Filozofia, jako prawdziwa miłość do mądrości. Miłość – szacunek i uwielbienie do Mądrości – do Przyrody, praw, których nie jesteśmy twórcami, ale odkrywcami. Filozofia Hopi to sposób ich życia, ich całościowy światopogląd, pozwalający na zrozumienie sensu ich życia i znalezieniu drogi do szczęścia.
Dzisiejsza definicja słowa światopogląd to: „względnie stały zespół sądów, przekonań o otaczającym nas świecie”. Dla klasycznych kultur takie znaczenie miała filozofia – Filozofia życia. Czy my w naszej współczesnej kulturze możemy mówić o tak rozumianej filozofii życia, o światopoglądzie? Czy możemy szczerze powiedzieć sobie, że mamy jakiś życiowy światopogląd? Częściej pewno mamy światopogląd na jakiś temat…, ale czy czujemy się spójnymi wewnętrznie i mamy „względnie” stałe poglądy na temat całego świata? Przy natłoku informacji mówimy, że nie mamy szans i czasu by wyrobić sobie światopogląd. Może Hopi pomogą nam z tym problemem czasu?

Czas

Indianie Pueblo nie posiadają pojęcia czasu – w naszym linearnym rozumieniu. Ich język jest pozbawiony ujęć, które odnosiłyby się do tego, co my nazywamy czasem – czyli do jakiegoś ruchu. W powszechnej świadomości ludzi naszej kultury, istniejemy w jakiejś trójwymiarowej przestrzeni i poruszamy się w niej z przeszłości przez teraźniejszość do przyszłości. To, co w przeszłości już nie istnieje – jest zapisem historycznym, to, co będzie jeszcze nie istnieje. To, co istnieje to tu i teraz. Maleńki punkt w czasie, który tworzy naszą teraźniejszość. Tak opisuje to nasza nauka. Dzięki temu patrzeniu rozwija się nasza znajomość świata.
W kulturze Hopi też znajdziemy ujęcia, które pozwalają im na opisanie wszechświata i poznawanie jego praw i reguł. Też znajdziemy tam dwa ujęcia – jednak żadne z nich nie jest związane bezpośrednio ani z przestrzenią, ani z czasem. Wszechświat w nauce Hopi dzieli się na to, co ujawnione i mające potencjał by się ujawnić. To, co ujawnione – to wszystko, co dostępne jest naszej percepcji, zmysłom, świat materialny – bez przeszłości czy teraźniejszości – po prostu jest. To, co ma potencjał by się ujawnić też jest – jak najbardziej realnie, tylko nie jest dostępne naszym zmysłom. Należy do tego przyszłość, ale też wszystko, co związane jest z naszym światem wewnętrznym – duchowym – wszystko, co znajduje się w naszym sercu.
Ale też w „sercach” wszystkiego, co nas otacza – zwierząt, roślin, kamieni, kosmosu. Wszystko, co ukryte, ale co stanie się ujawnione. Potencjał nasiona by stać się sekwoją – czy to już sekwoja?
Wszystko już jest i było zawsze i zawsze będzie – jest tylko jedna rzeczywistość. Dzieli się ona tylko na ujawnioną i nieujawnioną.

To czas, a przestrzeń?

W miejscu 4 kierunków świata znajdziemy u Hopi 6 kierunków np. w ujęciu Ludu Sześciu Stron Świata – odnoszącym się do ich zmarłych przodków. Istnieje też dodatkowo, a może przede wszystkim wymiar wertykalny – serce, oś rzeczy, oś stanowiąca źródło istnienia, z niej rozpościera się rzeczywistość ujawniona. Ta oś jest źródłem rzeczywistości, czyli jest miejscem, z którego ujawnia się to, co do tej pory było tylko ukryte. Siła rozwoju rośliny, zwierzęcia, człowieka. Ta siła szczególnie widoczna była dla nich we wspólnych spotkaniach w kivach – domach spotkań. Aby uczestniczyć w ceremonialnych spotkaniach, które się tam odbywały, należało się odpowiednio przygotować – wymagana była czystość ciał i myśli, wstrzemięźliwość itp. Odbywające się tam ceremonie miały pomóc temu, co ukryte, pojawić się w świecie ujawnionym.
Nie wiem czy bylibyśmy w stanie w pełni pojąć ten sposób patrzenia na świat – bez bólu głowy – ale niech nam może choć zostanie nauka, że czas nie był dla nich czymś, co mogli mieć lub nie, nie uciekał, nie było jak go oszczędzać. Przemijanie nie powodowało tracenia nocy i pojawiania nowego dnia, ale sprowadzało z powrotem słoneczny aspekt życia, czy ciemny nocą. Nie znaczy to, że nie prowadzili rachuby czasu, prowadzili, ale po to by odnaleźć się w naturalnym rytmie kosmosu.
W naturalny sposób żyli w zgodzie z tym rytmem. My musimy sobie pomóc by go zauważyć. Czas nie jest tylko linią z 3 wymiarami przeszłością, teraźniejszością i przyszłością. To tylko jeden z jego aspektów – to trwanie – połączone z ilością. Czas ma też inny aspekt – związany z jakością – to chwila. Nadając odpowiednią wartość chwila potrafi zatrzymać trwanie – jak coś jest słabe, nudne, to ciągnie się w nieskończoność. To my za pomocą naszej osi – słowami Hopi – nadajemy wartość rzeczywistości, czy też mamy możliwość sprawić by to, co nieujawnione, ujawniło się. Czasu nie posiadamy, nie możemy go sprzedać, kupić – możemy mu nadać wartość. Mamy oś, która tworzy naszą przyszłość. Hopi dzięki temu w swojej filozofii rozumieli, że wszyscy stanowimy jedno, bo mamy wspólne źródło. Stanowimy jedność z tym, co nas otacza, ujawnione czy nie. Dlatego Hopi żyli w bliskości z naturą, starając się znaleźć z nią harmonię. I rozumieli, że ta relacja nie jest jednostronna. To nie człowiek ma władzę nad przyrodą, ale i ona ma władzę nad człowiekiem. Wszyscy jesteśmy częścią czegoś większego...

Autor: Urszula Pastušek

O rachubie czasu, fragment książki „Wódz Słońca. Autobiografia D. C. Talayesvy, Indianina z plemienia Hopi”

„Ważną rzeczą było utrzymanie rachuby czasu względnie pór roku przez śledzenie na horyzoncie punktów, w których codziennie wschodziło i zachodziło słońce. Punkt wschodu słońca w najkrótszym dniu roku nazywał się domem zimowym słońca, zaś punkt wschodu słońca w dniu najdłuższym nazywał się letnim jego domem. Stary Talasemptewa, prawie zupełnie ślepy, siadywał na dachu specjalnego domu Klanu Słońca i śledził drogę słońca do letniego domu. Codziennie rozwiązywał jeden węzeł na sznurku. Gdy słońce dochodziło do pewnych szczytów na mesie, dawał znać, że przyszła pora siania słodkiej kukurydzy, zwykłej kukurydzy, fasoli, melonów, dyń, specjalnego rodzaju fasoli i innych nasion. Pewnego dnia oznajmiał, że jest już za późno i siać już nie można. Starzy ludzie twierdzili, że istnieje właściwy czas na sadzenie, zbieranie plonów i polowanie, dla uroczystych obrządków, wesel i wielu innych czynności. Po to, by znać te terminy, trzeba było śledzić uważnie ruchy słońca.
Mój praprawuj, który mieszkał na południe od kivy Howeove, pełnił funkcje obrzędowe w Klanie słońca i nazywał się Tawamongwi (wódz Słońca). Siadywał w pewnym miejscu i pilnował słońca, by wiedzieć, kiedy dociera do swego letniego domu. Rzeczą wodza Bractwa Fletu było towarzyszyć słońcu w jego drodze. Gdy słonce zjawiało się w letnim domu, wuj mówił ludziom z Klanu Słońca:
- Nasz prawuj, Bóg Słońca, dotarł do swojego letniego domu. Trzeba teraz zarżnąć owce i złożyć obrzędowe ofiary słońcu, księżycowi i gwiazdom. Będziemy się modlili gorąco do naszego Boga słońca prosząc go o deszcz i o to, by wstrzymał złe wiatry, które niszczą plony.
W oznaczony wieczór zbierał materiały do sporządzenia pałeczek modlitewnych i spotykał się z mężczyznami z Klanu Słońca w naszym specjalnym domu Klanu słońca, by palić tytoń górski i modlić się o deszcz. Przez cztery noce wuj spał samotnie, by sprowadzić deszcz dla swego ludu. Następnego ranka wraz z kilkoma mężczyznami z Klanu Słońca powracał do domu Klanu Słońca. Zdejmowali koszule i obuwie, siadali na podłodze, ponownie zapalali fajkę, wymieniali stopnie pokrewieństwa i jednoczyli swe serca, by modlitwy ich dotarły do Ludu Chmur Sześciu Stron Świata. Modlili się o deszcz, o dobre zbiory, zdrowie i długie życie. Kilku ludzi z innych klanów przychodziło czasami pomagać robić paho, by żyć w szczęściu i zdrowiu. Pracowali razem, kładli pałeczki modlitewne na tacy i odkładali je na bok. Odpadki zbierano i wrzucano do małego rowku wyżłobionego przez wodę na skraju mesy, skąd deszcze mogły je zabrać w dolinę i roznieść je po polach. Gdy skończono robienie paho, rozkładano na podłodze dużo jedzenia i spraszano wszystkich do domu Klanu słońca. Tego dnia zawsze było dużo jedzenia, wszyscy zajadali w dobrych humorach i wszyscy byli zadowoleni.
Następnego dnia przed świtem wuj brał ofiary i zanosił je do kapliczki Słońca na szczycie wysokiej mesy leżącej w odległości dwóch mil na północny-wschód od Oraibi. Układał paho w kapliczce i modlił się o deszcz, w chwili, gdy Bóg Słońca wyglądał znad wschodniego widnokręgu.